Axa
Bireysel emeklilik fonu, emeklilik şirketleri tarafından kurulan ve emeklilik sözleşmesi ile katılımcıların hesaplarının yönetildiği finansal varlıklardır. Tüzel kişiliği bulunmayan fonların tüm malvarlığı Bireysel Emeklilik Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu, düzenlenen emeklilik planı sözleşmesi ve fon iç tüzüğü çerçevesinde belirlenen amaçlara uygun olarak kullanılmak zorundadır.
Bireysel emeklilik fonuna ait malvarlıkları ilgili kurum ya da başka bir merci tarafından rehin edilemez. Yine aynı şekilde söz konusu malvarlığının teminat gösterilmesi, haczedilmesi ve iflas masasına eklenmesi mümkün değildir.
Bireysel Emeklilik Fonları Nelerdir?
Bireysel emeklilik planı çerçevesinde katkı payı ödemeleri emeklilik şirketleri tarafından kurulmuş bulunan fonlarda değerlendirilir. Emeklilik şirketleri tarafından farklı risk profillerine karşılık gelmek ve bu alandaki değişik beklentileri karşılamak üzere en az 3 farklı fon kurulmak zorundadır. Hisse senedi, repo, Hazine bonosu, katılım fonu, borçlanma araçları fonu, katılım fonu gibi birbirinden farklı ve çok sayıda fon içeriğinden söz edilebilir.
Standart Fon: BES girişi aşamasında herhangi bir tercihte bulunmayan katılımcıların birikimleri standart fonda değerlendirilir.
Değişken Fon: Diğer emeklilik fonlarından farklı olarak içeriği yasal sınırlamalara uygun olarak belirli aralıklarla değişir. Risk standardı için orta düzeyde olduğu söylenebilir.
Para Piyasası Fonu: Bu fonun içeriğinin tamamı likiditesi yüksek para ve sermaye piyasası araçlarından oluşur.
Kamu Dış Borçlanma Araçları Fonu: Bileşenlerinin çoğu kamu dış borçlanma araçlarından oluşan fondur.
Hisse Senedi Fonu: Bileşenlerinin %80’i hisse senedi unsurlarından oluşan fondur.
Fon Sepeti Fonu: Portföyünün çoğu yatırım fonları ve borsa yatırım fonlarından oluşur.
Katılım Değişken Fonu: Bileşenlerinin %40’ı T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın ihraç ettiği kira sertifikalarından oluşur. Portföyde faiz içerikli bileşenlere yer verilmez.
Bireysel Emeklilik Fonlarının Performansı Nasıl Değerlendirilir?
Bireysel emeklilik fonlarının performans hesaplaması getiri ve riskleri bir arada değerlendiren ölçüm yöntemleriyle yapılır. Tek başına getiri veya tek başına risk unsuru değerlendirildiğinde gerçekçi bir sonuca ulaşmak mümkün olmaz. fonları her ay sonunda emsalleriyle mukayese edilerek getiri ve risk bazında değerlendirilir.
Bireysel emeklilik fonu derecelendirmesinde yüksek getiri olumlu puan anlamına gelirken yüksek risk olumsuz olarak değerlendirilir. Bu değerlendirme yöntemi makul risk seviyelerine ve iyi getiriye sahip olan fonları ön plâna çıkarmayı amaçlar.
En Çok Kazandıran BES Fonları Hangileridir?
BES fonları aşağıda bazıları belirtilen yatırım araçlarından oluşur ve her birinin risk derecesi ve getiri hedefi farklılıklar gösterir.
Hisse senetleri
Mevduat katılım hesabı
Kamu ve özel sektör borçlanma senetleri
Repo ve kira sertifikaları
Gayrimenkul sertifikası
Kıymetli madenler
Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri
Türev araçlara dayalı işlemler
Borsa para piyasası işlemleri
Yukarıda sayılanların yanı sıra ayrıca Sermaye Piyasası Kurulu tarafından kamuya ilan edilen diğer unsurlar da emeklilik fonlarının bileşenleri arasına girebilir.
En çok kazandıran BES fonları ile ilgili söylenecek en doğru söz çoğu zaman bunların en yüksek riskleri içerme ihtimalidir. Kazanç oranı risk ile birlikte büyür ve en yüksek getiriler genellikle en riskli yatırımlardan elde edilir. Elbette bu durum mutlak bir sonuç olarak değerlendirilemez. Ancak çoğu zaman sonuç bu yönde tezahür eder.
Portföy bileşenleri ve sınırlamaları açısından diğer fonlardan farklı yapıdaki Değişken Fon risk konusuna nispeten daha rahat bakan yatırımcılar için ideal bir seçim olabilir. İçeriği yasal çerçevede belirli aralıklarla değişen fon, katılımcılarına makul düzeyde gelir vadeden benzerleri arasında dikkat çekici konumdadır.
Kamu borçlanma araçlarının bulunduğu ters repo işlemlerine açık olan Kamu Dış Borçlanma Araçları Fonu da gelir beklentisi yönünden iyi bir konumdadır. Bileşenlerinin en az %80’i kamu ve özel sektör borçlanma araçlarından oluşur.
Fon Seçimi Nasıl Yapılmalıdır?
BES planına sahip olan yatırımcılar belirli kurallar dahilinde diledikleri fonları seçebilir ve yıl içerisinde belirli sayıda değişiklik yapma hakkına sahip olur. Böylece kendi özgür iradeleri doğrultusunda yatırım araçları arasında tercihler yapabilir, risk ve getiri yönetimi ile ilgili bağımsız kararlar alabilir.
Doğal olarak her yatırımcının piyasa koşullarını optimal düzeyde bilmesi ve hatta gelecek öngörülerinin hatasız gerçekleşmesi mümkün olmaz. Bu durumda zarara uğramamak için fon seçimi nasıl yapılmalıdır sorusuna cevap bulmak gerekir.
Fon seçimi öncesinde kişisel tercihlerin yanında profesyonel bakış açısı da son derece değerlidir. Bu konuda doğru karar verebilmenin ilk adımı risklere olan bakış açısının belirlenmesidir. Böylece fon kararı verecek olan kişi için uygun enstrümanlardan oluşan bir fon sepeti belirlemek mümkün olur.
Fon seçimi öncesinde risk profiline uygun olan fonların geçmiş dönemlerdeki performanslarını analiz etmek de etkin bir yöntem olabilir. Elbette geçmiş dönem rakamları geleceği garanti etmez ama bir fikir vermesi yönünden değerli olabilir. Ayrıca fon getirilerini hisse senedi, enflasyon, vadeli mevduat ya da döviz gibi alternatif yatırım araçları ile karşılaştırmak da bir gösterge sayılabilir.
Bireysel Emeklilik Fon Alım Satım Platformu (BEFAS) üzerinde işlem gören fonlara ve bu fonların performanslarına bakmak da bir başka yöntemdir. Söz konusu platform üzerinden emeklilik sözleşmesinin hangi şirkette olduğuna bakılmaksızın yatırım yapılabilinir.
Devlet Katkısı ve BES Fonları
Bireysel emekliliği teşvik etmek amacıyla yapılan düzenlemelerle %30 oranında devlet katkısı uygulaması hayata geçirilmiştir. Böylece sistemde en az 3 yıl süre ile kalanlar artan oranlarla devlet katkısını alma imkanına kavuşmuştur. Kişisel tasarrufun gelişmesi ve toplam tasarrufun büyümesi açısından emeklilik sistemi ve bunun teşvik edilmesi son derece önemli uygulamalardır.
BES fonlarına katkı payı aktaran kişilere devlet katkısı olarak %30 oranında destek verilmektedir. Söz konusu destek miktarı sistemde 3 yıl kaldıktan sonra ayrılanlara %15, 6 yıl kaldıktan sonra ayrılanlara %35 ve 10 yılını dolduranlara ise %60 oranında devlet katkısı ödemesi yapılır. Emekliliğe hak kazanan kişiler ise söz konusu devlet katkısının tamamını alır.
Bireysel veya gruba bağlı BES planına ödenen katkı payı tutarları için ödeyen tarafa bakılmaksızın devlet katkısı hesaplanır ve katılımcının emeklilik hesabına devlet tarafından yatırılır. Böylece aynı ailede eş ve çocukların da devlet katkısından yararlanması sağlanır.
BES Fonlarında Dikkat Edilmesi Gerekenler
BES fonları bireysel emeklilik şirketleri tarafından kurulur ve profesyonel kadrolar tarafından yönetilir. Ancak BES planı dahilinde katkı payı ödeyen şahıslar kendi birikimlerini bu fonlar arasında seçimler yaparak yönetme ehliyetine sahiptir. Bu sebeple bu fonlara birikimlerini aktaracak olan kişilerin risk değerlendirmelerini gerçekçi bir şekilde yapmış olması gerekir.
Risk beklentileri ile uyumlu olan yatırım araçlarından oluşan fonlara birikimlerini aktarabilir ve bu doğrultuda kazanç elde edebilir. Risk ve getiri analizini bireysel olarak yapmakta zorlanan kişilerin değerli varlıkları için profesyonel destek alması yerinde olacaktır. Aksi halde öngörülmeyen riskler almak veya daha düşük getirili fonlara razı olmak gibi istenmeyen durumlarla karşılaşılabilir.
BES fonları arasında faiz, döviz, değerli maden, hisse senedi, kira tahvili gibi çeşitli unsurlardan oluşan yatırım araçları bulunmaktadır. Kişiler kendi tercihleri ve inançları doğrultusunda istedikleri herhangi bir yatırım aracına kolayca yönelebilir. Bu noktada fon seçimi yaparken içeriği ile ilgili bilgi sahibi olmak oldukça önemlidir.