BES Terimleri

Ticari mümessil, ticari vekil, satış memuru veya işletmenin çalışanı gibi işletmeye bağlı bir hukuki konuma sahip olmaksızın, bir sözleşmeye dayanarak, belirli bir yer veya bölge içinde sürekli olarak ticari bir işletmeyi ilgilendiren sözleşmelerde aracılık etmeyi veya bunları o tacir adına yapmayı meslek edinen kimseye acente denir.

Emeklilik şirketi tarafından, aktarım amacıyla kendisinden hesap özeti talep eden katılımcıya veya sponsor kuruluşa gönderilen, kesintiler, avantajlar vb. bilgileri içeren form.

Katılımcı veya sponsor kuruluş tarafından imzalanan ve aktarım yapacak emeklilik şirketine gönderilen, sözleşme kapsamındaki birikimlerin başka bir emeklilik şirketine aktarılması talebini içeren form.

Aktüerya, yatırım, istatistik, matematik, finansman ve demografi konularında çeşitli bilimsel teoriler kullanarak prim, karşılık ve yatırım getirilerini hesaplayan, her türlü tarife, tablo ve teknik esasları hazırlayan, geleceğe yönelik teknik ve finansal tahminler yapan, olası riskleri belirleyen, bunların olumsuz etkilerini önleyici tedbirlere ilişkin tavsiyelerde bulunan ve Kurum nezdinde aktüerler için tutulan Sicil’e kayıtlı kişi.

Hayat sigortalarının ilk uygulamaları ile birlikte 1792 yılında İngiltere'de ortaya çıkmış olan, çok güçlü bir matematiksel ve istatistiksel altyapı gerektiren, sigorta, uzun vadeli yatırımlar ve emeklilik ile ilgili fiyatlandırma ve risk analizine yönelik hesaplama ve tahmin yöntemlerinin bütününü içeren bilim dalı.

Emeklilik ve sigorta şirketlerine, emeklilik ve sigortacılık faaliyetleri ile ilgili olarak her yıl sonu itibarıyla yapılan, şirketin prim, rezerv ve kar payı hesaplamalarının uygunluğunu kontrol eden sigorta risklerine ve istatistiklere dayanan teknik analizleri içeren denetim.

Toplu veya belirli süreler içinde yapılan primlere karşılık, sigortalının yaşaması halinde hemen veya belli bir süre sonra başlayan, sigortalı, sigorta ettiren veya belirli şartlar dâhilinde lehdarlarına ömür boyu veya belirli süreler için yapılan düzenli ödemeler.

Emeklilik sözleşmesine göre vadesinde ödenmeyen katkı payının ödeme tarihini müteakip üç ay içinde, ilgili hesaba herhangi bir ödeme yapılmaması.

Vadesinde ödenmeyen katkı payının ödeme tarihini müteakip üç ay içinde, ilgili hesaba herhangi bir ödeme yapılmaması durumunda, ara verme süresi boyunca katılımcının birikimden tahsil edilen yönetim gideri kesintisi.

Bir yıldan fazla ödemeye ara verme durumunda katılımcının birikimlerinden indirilebilecek olan ve bireysel emeklilik hesabına ilişkin olarak Emeklilik Gözetim Merkezi’ne emeklilik şirketi tarafından ödenen sabit giderleri aşmayacak şekilde tespit edilen kesinti tutarı.

Katılımcı veya sponsor kuruluş tarafından imzalanan ve mevcut şirkete gönderilen, sistemden ayrılma talebini içeren form.

Katılımcının ya da sponsor kuruluşun, emeklilik sözleşmesinin yürürlüğe girmesi veya plan değişikliği aşamasında yaptığı, sözleşmede belirtilen ve dahil olunacak plana giriş için ödenmesi öngörülen, düzenli katkı payı tutarının üzerindeki ödemeler.

Bireysel emeklilik aracılarında aranan nitelikleri taşıyan kişilerin başvurabildiği, mesleki bilgi ve becerileri ölçmek amacıyla Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından düzenlenen, elektronik ortamda gerçekleştirilen çoktan seçmeli sınav.

Bireysel Emeklilik Aracıları Sınavı’nda (e-BEAS) başarılı bulunan ve bireysel emeklilik aracılarında aranan diğer şartları taşıyan kişiler için düzenlenen, mesleki bilginin yeterliliğini göstermek üzere verilen belge.

Emeklilik şirketleri tarafından katılımcılara ya da sponsor kuruluşa sunulan emeklilik sözleşmelerine aracılık eden veya bunları emeklilik şirketi adına yapan gerçek kişi.

Bireysel emeklilik sistemine ilişkin politikaları belirlemek, bu politikaların gerçekleştirilmesi için alınması gerekli önlemler konusunda önerilerde bulunmak ve mevzuat düzenlemeleri hakkında tavsiye niteliğinde karar almakla görevli danışma kurulu.

Emeklilik sözleşmesi çerçevesinde katılımcı ad ve hesabına ödenen katkılar ve bu katkılara ilişkin her türlü getirinin katılımcı bazında izlendiği hesap.

Bireysel Emeklilik Sistemi (kısaca “BES”), kişilerin aktif çalışma yaşamları süresince yaptıkları tasarrufları uzun vadeli yatırıma yönlendirerek emeklilik dönemlerinde yaşam standartlarını koruyabilecekleri bir gelir elde etmelerini sağlayan özel emeklilik sistemidir.

Devlet katkısı ve buna ilişkin getiriler hariç, katılımcının bireysel emeklilik hesabında bulunan katkı payı ve getirilerinden oluşan tutar.

İşveren grup emeklilik sözleşmelerinde, hak ediş programı kapsamında çalışan tarafından hak kazanılan birikimlerin çalışanın bireysel veya gruba bağlı bireysel emeklilik sözleşmelerine transferi işlemi.

Emeklilik yatırım fonunun net varlık değerinin, dolaşımdaki pay sayısına bölünmesiyle elde edilen değerdir.

Teklif formunun imzalanmasından ya da mesafeli satışta teklifin onaylanmasından sonraki 60 gün içinde katılımcının sözleşmesinden vazgeçebilmesi durumu.

Bireysel emeklilik ürünlerinin katılımcı adaylarına ulaşmasını sağlayan kişi, kurum ve yapılar (banka, bireysel direkt satış, kurumsal satış, acente, broker, çağrı merkezi, internet).

Sigortacılık ve bireysel emeklilik faaliyetlerinin katılım esasları çerçevesinde icrasını teminde görev alan komite.

İşveren tarafından ödenenler haricinde, bireysel emeklilik hesabına katılımcı adına ödenen katkı paylarının %30'u oranında olmak üzere, devlet tarafından katılımcının emeklilik hesabına ödenen tutar.

Devlet katkısı hesaplamasına haiz olmakla beraber azami limitin aşılması sebebiyle şirket hesaplarına nakden intikal ettiği takvim yılını takip eden yıllarda Devlet katkısı hesaplamasına esas teşkil edecek katkı payı tutarını ifade eder.

Emeklilik sözleşmesi hükümlerine göre, katılımcının ya da sponsor kuruluşun teklif formunda belirttiği vadelerde ödemeyi taahhüt ettiği tutar.

Katılımcının ya da sponsor kuruluşun emeklilik sözleşmesinde belirtilen düzenli katkı payının üzerinde yaptığı ödemeler.

Katılımcının birikimlerine ilişkin örnek mali projeksiyonlar ile sistemde kalma ve yıllık gelir sigortası da dahil olmak üzere emekli olma seçeneklerini içeren, katılımcının varsa diğer emeklilik sözleşmelerini birleştirerek bu sözleşmelerden de emekli olması gerektiğini belirten form.

Birden fazla sözleşmesi olan katılımcının emeklilik hakkını kullanmak istemesi durumunda, emeklilik hakkını kazandığı sözleşmesini tercih ettiği aynı veya farklı şirketteki diğer sözleşmelerine ilişkin hesaplar ile birleştirmesi işlemi.

Emeklilik planı temel olarak; emeklilik şirketi tarafından katılımcıya sunulan fonlara, katılımcı tarafından ödenecek katkı payına, giriş aidatına, yönetim gider kesintilerine ve fon toplam gider kesintilerine, ara verme durumunda yapılacak ek yönetim gider kesintisine dair bilgileri, bunlara ilişkin hesaplamaları ve emeklilik sözleşmesinin uygulanmasına dair diğer teknik esasları içerir.

Emeklilik şirketi nezdinde bireysel emeklilik hesabı açılması, hesaba katkı payı ödenmesi, ödenen katkı paylarının tercih edilen fonlarda yatırıma yönlendirilmesi ve hesapta biriken paraların hak sahiplerine ödenmesine ilişkin esas ve usuller ile tarafların bu kapsamdaki diğer hak ve yükümlülüklerini düzenleyen sözleşme.

4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu’na göre kurulan ve bireysel emeklilik sisteminde faaliyet göstermek üzere yine bu Kanun ile oluşturulan emeklilik branşında ruhsat almış şirket.

Üyelerine veya çalışanlarına emekliliğe yönelik taahhütte bulunan dernek, vakıf, sandık, tüzel kişiliği haiz meslek kuruluşu veya sair ticaret şirketinin üyeleri veya çalışanları ile vefatları halinde bunların hak sahiplerine, emeklilik, erken ayrılma, vefat veya maluliyet hallerinde yapmayı taahhüt ettiği ödemelere ilişkin esas ve usuller ile teamüllerin bütünü.

Emeklilik planlarının elektronik ortamda takibi amacıyla, Emeklilik Gözetim Merkezi bünyesinde kurulan Elektronik Plan Tanımlama Sistemi.

Bireysel emeklilik şirketi kurmak için kuruluş izni alan şirketlere, faaliyete geçebilmeleri için emeklilik branşında verilen ruhsat.

Katılımcının, emeklilik planı kapsamında sunulan fonlardan tercih etmiş olduğu fon karması ve bunların kendi içlerindeki dağılımı.

Katılımcı ile emeklilik şirketi, saklayıcı ve portföy yöneticisi arasında, fon portföyünün inançlı mülkiyet esaslarına göre saklanmasını ve vekalet akdi hükümlerine göre yönetimini konu alan ve genel işlem şartlarını içeren iltihaki sözleşme.

Portföy yöneticileri tarafından varlık türlerine yatırım yapılan tutarların, fonun toplam net varlığına oranı.

Fona ilişkin giderlerin karşılanması için fondan yapılan fon işletim giderine ilişkin olarak, kesinti dâhil, fon grubu bazında belirtilen azami oranları aşmayacak şekilde fon içtüzüğünde belirlenen oranlar.

Emeklilik şirketi tarafından emeklilik sözleşmesi çerçevesinde alınan ve katılımcılar adına bireysel emeklilik hesaplarında izlenen katkıların, riskin dağıtılması ve inançlı mülkiyet esaslarına göre işletilmesi amacıyla oluşturulan fonun aktiflerinin toplamı.

Altsoy, miras bırakanın çocukları, torunları ve bunlardan doğanların tamamını kapsar.

Katılımcının, bireysel emeklilik sistemine ilk defa katılması sırasında veya farklı bir şirkette ilk defa emeklilik sözleşmesi akdetmesi halinde, katılımcıdan veya sponsor kuruluştan talep edilen tutar.

Bireysel emeklilik sisteminin işleyişine ilişkin önemli hususlar hakkında katılımcıya veya sponsor kuruluşa bilgi vermek için hazırlanan ve içeriği Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından belirlenmiş olan form.

Şirketlerin faaliyetlerinin günlük olarak gözetimi, denetimi, işlem konsolidasyonu, katılımcılara ait bilgilerin saklanması, kamunun ve katılımcıların bilgilendirmesi ile istatistik üretimi ve fonksiyonlarının yürütülmesini teminen şirketler tarafından Emeklilik Gözetim Merkezi’ne gönderilen veriler.

Grup emeklilik planına bağlı olarak emeklilik şirketi ile katılımcının taraf olarak yer aldığı emeklilik sözleşmesi.

Gruba bağlı emeklilik sözleşmesinin ve işveren grup emeklilik sözleşmesinin uygulama biçimini belirleyen teknik esaslar.

Sponsor kuruluş tarafından ödenen katkı payları ile bunların getirilerinin tamamına katılımcı tarafından hak kazanılması için işveren grup emeklilik sözleşmesinde belirlenen süre.

Birikimlerini bir başka emeklilik şirketine aktarmak, sistemden ayrılmak ya da emekli olmak isteyen katılımcının mevcut emeklilik şirketinden talep edeceği, katılımcının sisteme giriş tarihi, düzenleme tarihi itibariyle aktarım tutarı, süre vb. detaylarını içeren ve katılımcılara hesap dönemlerini takip eden on işgünü içinde emeklilik şirketleri tarafından gönderilmesi gereken katılımcının hesabı ile ilgili bilgilerin bulunduğu belge.

Tasarruf sahiplerinin fonla ilgili muameleleri yapma yetkisini kurucuya fon iç tüzüğü vasıtasıyla devretmesi ve kurucunun, fonu bu sözleşme (iç tüzük) çerçevesinde ve tasarruf sahiplerinin haklarını koruyarak yönetmek/yönettirmek zorunda olması.

Bir istihdam ilişkisine dayalı olarak veya katılımcı lehine bir sponsor kuruluş ile şirket arasında imzalanan ve katılımcı adına sponsor kuruluş tarafından katkı payı ödenen emeklilik sözleşmesi.

Bir malın mülkiyetinin veya bir menkul değerin, bir kişiden bir başka kişiye, karşılığında herhangi bir bedel (ivaz) sağlanmadan veya öngörülmeden, geçirilmesidir.

Bir malın mülkiyetinin veya bir menkul değerin, hibe yoluyla veya herhangi bir tarzda karşılıksız olarak elde edilmesidir.

Emeklilik yatırım fonlarının portföy, yatırım ve yönetimlerine ilişkin belirli bazı bilgilerin bulunduğu, fonla ilgili bilgi almak isteyenlerin sürekli ulaşabilecekleri şekilde hazır bulundurulması gereken form.

Portföy yönetim stratejilerinin uygulanması neticesinde ulaşılmak istenen hedefin objektif olarak tanımlanabilmesi ve fonun bu hedefe ulaşmadaki performansının ölçülebilmesi amacıyla kullanılan, portföyün performansının kıyaslanmasını sağlayan endeks veya endeksler.

Emeklilik sözleşmesine göre ad ve hesabına bireysel emeklilik hesabı açılan gerçek kişi.

Katılımcı adına katkı payı ödeyen kişi.

Emeklilik sözleşmesine göre şirkete ödenen tasarrufa yönelik tutar.

Takvim yılı esas alınarak üçer aylık dönemlerin son iş gününde fonun net varlık değeri üzerinden yüz binde üç oranında hesaplanan ve izleyen on iş günü içerisinde Sermaye Piyasası Kurulu özel hesabına yatırılan ücret. Fonun ilgili hesaplama dönemi içerisinde fon paylarını halka arz etmesi durumunda, fon paylarının satışa sunulmuş olduğu günlerin ilgili üç aylık dönemdeki gün sayısına oranı dikkate alınarak hesaplanmaktadır.

Katılımcının emeklilik sözleşmesi devam ederken vefatı halinde ödemenin yapıldığı, Medeni Kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, katılımcı tarafından tayin edilen ve kimliği sözleşmede belirtilen kişi veya kişiler. (Sözleşmede lehdar tayin edilmemiş veya lehdar tayini işlemi sonradan iptal edilmişse katılımcının vefatı halinde hak sahibi, kanuni mirasçılarıdır. Katılımcı, sözleşme süresi boyunca lehdarı değiştirebilir veya lehdar tayin etme işlemini iptal edebilir. Lehdaremeklilik sözleşmesinde taraf değildir.)

Sahibinin ticari, zirai ve mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilebilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlardır.

Karşı karşıya gelinmeksizin, şirketin internet sitesi, çağrı merkezi, şirketçe yetkilendirilen çağrı merkezi, şirketçe yetkilendirilen kuruluşun internet sitesi veya Kurumca uygun görülen diğer yöntemler aracılığıyla emeklilik sözleşmesi düzenlenmesi.

Hazine ve Maliye Bakanlığının belirlemiş olduğu getiri oranları kullanılarak oluşturulan, herhangi bir getiri taahhüdü içermeyen, geleceğe yönelik tahmin niteliğinde olan, katılımcıların veya sponsor kuruluşun yatırdıkları katkı paylarının belirli yıllarda ulaşması beklenen parasal büyüklük.

Emeklilik yatırım fonunun portföy değerine, nakit ile fon alacaklarının eklenmesi ve fon borçlarının düşülmesi suretiyle bulunan toplam değerdir.

Katkı paylarının şirket hesabına gönderilmesinde kullanılan araç ve yöntemler (kredi kartı, havale, nakit, çek, posta çeki, otomatik talimatlı ödeme).

Katkı payı ödenme sıklığı (aylık, üç aylık, altı aylık, yıllık).

Fonun içinde bulunan sermaye piyasası araçları, para piyasası araç ve işlemleri, vadeli işlemler ve opsiyonlar, nakit, kıymetli madenler, kira sertifikaları, döviz, mevduat ile Sermaye Piyasası Kurulu tarafından uygun görülen diğer varlık ve işlemlerindeki varlıkların, Kurul düzenlemelerinde ve portföy yönetim sözleşmelerinde belirlenen esaslar çerçevesinde değerlenmesi neticesinde bulunan değer.

Sermaye Piyasası Kurulu'ndan portföy yöneticiliği yetki belgesi almış ve Kurulca uygun görülen portföy yönetim şirketi.

Portföy yönetim hizmetine ilişkin esasların yer aldığı, Sermaye Piyasası Kurulu'nca onaylanması zorunlu olan, şirket ve portföy yöneticileri arasında yapılan sözleşme.

Özel olarak portföy yöneticiliği faaliyetinde bulunmak üzere sermaye piyasası mevzuatında belirlenen şartları yerine getirerek Sermaye Piyasası Kurulu’ndan yetki belgesi almış anonim şirket.

Katılımcının yaşı, birikim tutarı, varsa diğer gelir ve giderleri ile ödeme dönemi, ödeme tutarı ve ödeme süresi konularındaki tercihleri dikkate alınarak emeklilik şirketi tarafından sunulan ve katılımcının birikimlerini sistemden ayrılmadan geri çekebildiği emeklilik seçeneği.

Emeklilik yatırım fonu portföyündeki varlıkların saklandığı, Sermaye Piyasası Kurulu’nca uygun görülen saklama kuruluşu.

Sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını, tasarruf sahiplerinin yani yatırımcıların hak ve yararlarının korunmasını sağlayan, yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanan, idari ve mali özerkliğe sahip düzenleyici bir kamu kurumu.

Sosyal sigortalar ile genel sağlık sigortası bakımından kişileri güvence altına alacak, sosyal sigortacılık ilkelerine dayalı, etkin, adil, kolay erişilebilir, aktüeryal ve malî açıdan sürdürülebilir, çağdaş standartlarda bir sosyal güvenlik sisteminin gerçekleştirilmesi amacıyla kurulmuş olan  Kurum.

Bir işveren grup emeklilik sözleşmesine göre katılımcı adına katkı payı ödeyen tüzel kişi.

Emeklilik sözleşmesinin teklif aşamasında fon dağılımı tercihinde bulunmayan katılımcılarının birikimlerinin değerlendirildiği ve portföy sınırlamaları Bakanlıkça belirlenen fon.

Katılımcının sistemden ayrılması aşamasında getiri üzerinden yasanın öngördüğü ölçüde yapılan gelir vergisi kesintisi.

Bir iş kazası veya meslek hastalığı sebebiyle yapılan tedavi sonunda sigortalının meslekte kazanma gücünün tamamının veya bir kısmının kaybedilmiş olması hali.

İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş.

Lisansı olan bireysel emeklilik aracılarının meslekî yeterlilik, bilgi ve becerilerinin devamlılığını sağlamak amacıyla Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından düzenlenen eğitimler.

Emeklilik döneminde alınmak istenen emeklilik maaşının başlangıçta tespitinden sonra, bu emeklilik maaşını sağlayacak birikim toplamına ulaşılabilmesi için aktüeryal ilkeler ve tahmini getiri oranları ışığında hesaplanan katkıların biriktirilmesine dayanan model.

Aktüeryal hesaplamalara dayanmayan, kişilerin belirlemiş oldukları katkı paylarının bir emeklilik hesabında belirli süre ve/veya belirli bir yaşa kadar yatırıma yönlendirilmesi sonucunda elde edilen birikimin dönem sonunda topluca ya da aylıklar şeklinde hesap sahiplerine geri ödenmesine dayanan model.

Emeklilik planı, plan kapsamında sunulan fonlar, yapılan kesintiler, katkı payı tutarı, emeklilik sözleşmesinin tarafları ve katılımcının yatırım tercihlerine ilişkin bilgileri içeren ve şirket hariç diğer taraflar ile bireysel emeklilik aracısı tarafından imzalanan form.

Emeklilik planı, plan kapsamında sunulan fonlar, yapılan kesintiler, katkı payı tutarı, emeklilik sözleşmesinin tarafları ve katılımcının yatırım tercihlerine ilişkin bilgileri içeren ve şirket hariç diğer taraflar ile bireysel emeklilik aracısı tarafından imzalanan form.

Ölen gerçek kişilerin mirasa konu olan, para ile ölçülebilen bütün hak ve borçlarının tümüdür.

Bir menkul kıymetin işlemin başlangıç valöründe alınıp, bitiş valöründe geri satılması (menkul kıymetin geri satım vaadiyle alımı).

Katılımcılar tarafından birikimlerinin tamamının veya bir kısmının defaten alınabildiği emeklilik seçeneği.

Yasal mirasçılık, miras bırakanın iradesine bağlı olmayan ve miras bırakanın ölümü üzerine doğrudan kanundan kaynaklanan bir miras hukuku statüsüdür. Kanuni mirasçılık Medeni Kanun’un 495-501 maddeleri arasında düzenlenmiştir. Buna göre yasal mirasçılar, miras bırakanın kan hısımları, evlatlık ve altsoyu ile sağ kalan eştir (MK m. 495-501).

Atanmış mirasçı, miras bırakanın kendi özgür iradesiyle mirasının bir kısmını veya tamamını belirli bir kişiye bırakmasıyla mirasçı olan kişidir.

Mahkemeden ya da noterden alınan ölen bir kimsenin mallarına kimlerin ne miktar ve ne nisbetle mirasçı olacağını gösteren resmi belgedir.

Bir malın mülkiyetinin veya bir menkul değerin veraset yoluyla veya herhangi bir suretle karşılıksız olarak bir şahıstan diğer şahsa intikali halinde ödenen vergidir.

Bir kişinin ölümü halinde mallarının, haklarının ve borçlarının mirasçıya geçmesidir.

Emeklilik sözleşmesine ödenen katkı paylarından yönetim gideri kesintisi yapıldıktan sonra fona yönlendirilen toplam tutar.

Bkz. Anüite

Toplu veya belirli süreler içinde yapılan primlere karşılık, sigortalının yaşaması halinde hemen veya belli bir süre sonra başlayan, sigortalı, sigorta ettiren veya belirli şartlar dâhilinde lehdarlarına ömür boyu veya belirli süreler için düzenli gelir ödenmesinin taahhüt edildiği sözleşme.

Emeklilik şirketi tarafından reddedilmediği takdirde, varsa blokaj süresinin tamamlanmasını müteakip, katkı payı olarak yapılan ilk ödemenin şirket hesaplarına nakden intikal ettiği tarih.